Jakie działania podejmuje UE żeby zapobiegać negatywnym skutkom zmian klimatycznym?
Unia Europejska podejmuje wiele działań mających na celu zapobieżenie negatywnym skutkom zmian klimatu. Działania te można podzielić na dwa główne nurty. Pierwszy z nich to szereg rozwiązań legislacyjnych mający na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych (co najmniej o 55% do 2030). W ramach tej polityki wprowadza się limity na emisje dla przemysłu i energetyki, promowanie odnawialnych źródeł energii, transportu zrównoważonego i poprawienie efektywności energetycznej. Drugi nurt działań legislacyjnych związany jest minimalizacją szkód powodowany przez postępujące zmiany klimatu. Zaliczyć do nich można rozwiązania prawne w celu ochrony przyrody (np. sieć obszarów Natura 2000) czy też działań przeciwpowodziowych.
Obserwowane zmiany klimatu mają charakter globalny zatem ochrona klimatu wymaga wysiłku ze strony wszystkich państw na świecie. Jednym z elementów działań na rzecz ochrony klimatu są działania legislacyjne polegające na ustanowieniu szeregu norm prawnych mających na celu ograniczenie niekorzystnych działań dla środowiska naturalnego. Mają one charakter wielowymiarowy tzn. wymagane są regulacje o charakterze światowym (jak na przykład Porozumienie paryskie do Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu), regulacje unijne (np. pakiet dyrektyw UE tzw. „Fit for 55”), czy też regulacje krajowe (np. ustawa o Prawie Ochrony Środowiska).
W 2021 roku Komisja Europejska przyjęła szereg rozwiązań legislacyjnych w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. U podstaw tych działań prawnych leżą cele osiągnięcia neutralności klimatycznej w gospodarce, przemyśle i społeczeństwie do 2050 roku. Zatem wymagane są działania prawne:
- umożliwiające przejście na czystą i bezpieczną energię,
- promujące energooszczędne budownictwo,
- stymulujące zrównoważoną mobilność,
- ograniczające technologie zanieczyszczające powietrze, wody i gleby.
Efektem tych regulacji prawnych są np. zmiany w systemie handlu emisjami gazów cieplarnianych, wzmocnienie działań na rzecz odnawialnych źródeł energii, czy tzw. cło węglowe na granicy UE.
Ważnym aspektem tych rozwiązań jest poszerzenie katalogu przestępstw przeciw środowisku a także zwiększenie sankcji prawnych za ich dokonanie. Prace legislacyjne prowadzone w tym kierunku zakładają na przykład pozbawienie podmiotu gospodarczego prawa do korzystania ze świadczeń publicznych i pomocy publicznej, wykluczenie z procedur przetargowych, ograniczenie dotacji lub koncesji, cofnięcie zezwoleń i upoważnień na prowadzenie działalności gospodarczej.
Drugim aspektem działań UE są czynności adaptacyjne mające na celu przewidywanie skutków zmian klimatu i podejmowanie działań mających na celu minimalizowanie szkód, które te negatywne zmiany wywołują. Polegają one na budowaniu bazy wiedzy i wymianie doświadczeń z zakresu obserwowanych skutków zmian klimatu. Jednym z przykładów są rozwiązania legislacyjne w kierunku wspierania państw członkowskich w zarządzaniu i niwelowaniu skutków klęsk żywiołowych. Na przykład fale upałów w 2003 i 2010 roku na terenie Unii Europejskiej przyczyniły się do 128 tys. zgonów. Wydarzenia te stały się przyczyną podjęcie wysiłku w celu stworzenia systemu ostrzegania o takich zjawiskach i wypracowania procedur chroniących przed ich skutkami.
Innym przykładem działań wpisujących się w nurt adaptacji do zmian klimatu jest szereg działań legislacyjnych przewidujących właściwe wykorzystanie zasobów przyrody i ochronę siedlisk dzikiej flory i fauny (m.in. dyrektywa siedliskowa). Postulaty te realizowane są np. przez sieć obszarów Natura 2000, które mają na celu zmniejszenie antropopresji na funkcjonowanie ekosystemów, zapewnienie ich heterogeniczności, poprawienia funkcjonowania warunków abiotycznych kształtujących rozwój ekosystemów. W rozwiązania systemowe mające na celu przystosowanie się do postępujących zmian klimatu wpisują się przepisy kładące nacisk na zarządzanie ryzykiem powodziowym -tzw. dyrektywa powodziowa. Dyrektywa ta ustanawia szereg narzędzi, których celem jest rozpoznanie i zabezpieczenie obszarów powodziowych.
Na podkreślenie zasługują również działania legislacyjne prowadzone w kierunku zagwarantowania prawa do ochrony środowiska w ramach praw człowieka. Efektem tych działań jest na przykład projekt protokołu dodatkowego do Konwencji Europejskiej. W projekcie tym znajdują się uregulowania prawne uznające współzależność między ochroną środowiska a prawami człowieka.