Przegląd filmów Miguela Gomesa

Całą noc o czymś śnił – mówi o Edwardzie, głównym bohaterze „Grand Tour”, bardzo rzeczowy (a na pewno z antropologicznym zacięciem!) narrator filmu. Wiele już napisano o tym, że kino to sen jawie – jego tworzenie przypomina proces rekonstrukcji nocnych majaków; jego pamięć i historia pełne są luk i trudno złożyć je w prostą opowieść. Miguel Gomes świetnie to rozumie i wydaje się, że senne marzenia to jego modus operandi – domyślny tryb bycia i tworzenia.

Z okazji premiery nagrodzonego na festiwalu w Cannes „Grand Tour” zapraszamy na przegląd portugalskiego twórcy, z którym odbędziemy zaiste Wielką Podróż – przez opowieści tysiąca i jednej nocy, wizje romantycznej miłości i kinowe igraszki.

Gomes najchętniej wybiera tryb baśni dla dorosłych – jego zawieszone w bezczasie opowieści są nieśpieszne, ale immersyjne i rozwidlają się zgodnie z logiką snu. Znajdzie się w nich miejsce dla niespełnionych kochanków (Tabu), znudzonej letnią stagnacją młodości (Dzienniki ewoinpreis), trudnej miłości do własnego kraju (trylogia Tysiąc i jedna noc) i nieobarczonej kolonialnym spojrzeniem ciekawości (Grand Tour). Tuż obok wielkich tematów umieszcza w nich wspaniałe kurioza: unikającego partnerki narzeczonego, rozgadanego koguta, starszą panią ze słabością do hazardu, uciekającą z pałacu sułtana Szeherezadę. To właśnie dzięki połączeniu potoczystej narracji i przyjemności z budowania pełnego detali świata jego filmy są gęste i wywołują nieskrępowaną, kinofilską satysfakcję.

Swoje historie autor Tabu wykuwa ulubionymi technikami: absurdalnym humorem, kinowymi sztuczkami (ze szczególnym naciskiem na katalog tricków prosto z kina niemego) i organicznie wykwitającą z tworzonych światów magią. To filmy, w których łatwo się zakochać: uwodzą niebanalną urodą (Gomes to wyborny filmowiec!), obiecują wycieczki niewydeptanymi szlakami i komfortem odtwarzania narracyjnych rytuałów, które pozwalają nam zanurzyć się w te kinowe sny.

MIGUEL GOMES:

Reżyser i scenarzysta urodzony w 1972 roku w Lizbonie. Po skończeniu studiów w lizbońskiej Szkole Filmowej i Teatralnej przez kilka lat pracował jako krytyk filmowy. Jego krótkometrażowe projekty były prezentowane na festiwalach m.in. w Rotterdamie, Locarno, Wiedniu, Oberhausen i Buenos Aires. Jeden z jego pierwszych pełnometrażowych filmów, Nasz ukochany sierpień, trafił do canneńskiej sekcji Piętnastka Reżyserów i był pokazywany na ponad 40 innych festiwalach. Jeszcze większe uznanie przyniosło mu Tabu, wyróżnione m.in. nagrodą im. Alfreda Bauera i FIPRESCI na Berlinale. Za najnowszy film Grand Tour został nagrodzony na festiwalu filmowym w Cannes  za najlepszą reżyserię.

Tabu

reż. Miguel Gomes
czas: 118’
produkcja: Portugalia, Niemcy, Francja, Brazylia 2012
obsada: Teresa Madruga, Laura Soveral, Ana Moreira
21 STYCZNIA | KUP BILET

Opis:
Pełna temperamentu starsza kobieta, jej opiekunka z Wysp Zielonego Przylądka podejrzewana o uprawianie voodoo i sąsiadka, ciągle angażująca się w rozmaite społeczne akcje, żyją na tym samym piętrze pewnej kamienicy w Lizbonie. Kiedy staruszka umiera, pozostała dwójka odkrywa sekret z jej przeszłości w Afryce - historię miłości i zbrodni. Czarno-biały, wystylizowany na „stare kino”, melancholijny i czarujący - film Miguela Gomesa, pokazywany w konkursie głównym festiwalu w Berlinie, został tam wyróżniony nagrodą krytyków FIPRESCI i Nagrodą Alfreda Bauera, przyznawaną za innowacyjność w obrębie języka filmowego.

„Tabu”, mimo że przypomina w sumie konwencjonalny romans, właśnie dzięki oryginalnej stylizacji i odważnym eksperymentom formalnym przekracza granice romantycznego banału. Zyskuje metafizyczno-nostalgiczny wymiar, stając się bezkompromisową opowieścią o pamięci, upływie czasu, urojonym życiu, ważniejszym od codziennych doświadczeń w realu.
Janusz Wróblewski, „Polityka"

Nagrody i festiwale: Berlin IFF 2012 – FIPRESCI Prize, Alfred Bauer Award; Las Palmas IFF 2012 – Audience Award

Dzienniki ewoinpreis

reż. Miguel Gomes, Maureen Fazendeiro
czas: 101
produkcja: Portugalia, 2021
obsada: Carloto Cotta, Crista Alfaiate, João Nunes Monteiro
22 STYCZNIA | KUP BILET

Opis:
Dzienniki ewoinpreis duetu Gomes/Fazendeiro (Tysiąc i jedna noc, NH 2015) to trochę mockument, trochę eksperyment, a przede wszystkim pandemiczne kroniki czytane od tyłu. Filmowe zapiski obejmują 22 dni i na początku (czyli na końcu) są kroniką sierpniowej nudy, jaka stała się udziałem trojga bohaterów. Crista, Carloto i Joāo wspólnie zajmują się w letnim domu intrygującym projektem: budową schronienia dla motyli. Budują, tańczą, flirtują, a my powoli odkrywamy, że nie są w tym miejscu sami, zaś ich towarzysze, których każdego dnia przybywa, są członkami ekipy filmowej, realizującej w warunkach pandemii eksperymentalny film. Zaskakujące, przewrotne, co chwilę odkrywające przed nami nowe karty Dzienniki ewoinpreis są uroczym, inteligentnym i zarazem dowcipnym filmem w filmie o filmie. Opowieścią o procesie twórczym: chaosie, pogubieniu, konflikcie i zmierzaniu ku esencji oraz melancholijną refleksją o pandemicznej izolacji, która pozbawia nas kolektywnych doświadczeń.
(Małgorzata Sadowska)

Grand Tour

reż. Miguel Gomes
czas: 129’
produkcja: Portugalia, Włochy, Francja 2024
obsada: Crista Alfaiate, Gonçalo Waddington, Cláudio da Silva, Tran Lang-Khê
język: portugalski
23 STYCZNIA | KUP BILET

Seans przedpremierowy z prelekcją oraz dyskusją z udziałem Julii Palmowskiej, redaktorki portalu Pełna Sala.

Opis:
Jeden z najbardziej niezwykłych filmów tegorocznego festiwalu w Cannes (nagroda za reżyserię). Miguel Gomes wraca do stylistyki znanej z jego najsłynniejszego filmu Tabu. Grand Tour to osobliwa opowieść o narzeczonych, rozłączonych na azjatyckich rubieżach, która urzeka błyskotliwym połączeniem poetyckiego trawelogu z kinem drogi. Portugalczyk łączy współczesność z historią, humor z melancholią, refleksję nad kolonizatorską przeszłością z fascynacją azjatyckimi kulturami. Zabiera nas w dziką odyseję od Singapuru, przez Tajlandię, Wietnam i Filipiny, po Japonię i Chiny. Znajdziemy tu elementy kina niemego czy teatru cieni, a także sztuki uliczne, operę i medytację – to naprawdę fascynująca mieszanka. Gomes żongluje konwencjami i zmienia języki, często pozostawiając zagubionych bohaterów – „obcych” – poza kadrem. Może są tylko duchami zapomnianych kochanków? Kino z duszą, pełne zachwytu nad światem.
(Marcin Pieńkowski)

Nagrody i festiwale: MFF w Cannes 2024 – najlepszy reżyser

Przegląd filmów Miguela Gomesa odbywa się w kinach 6 miast Polski. Wrocław, Kino Nowe Horyzonty (21-26.01), Warszawa, KINOMUZEUM (23-26.01), Gdańsk, Kino Spektrum (02-07.02), Poznań, CK Zamek (25.01-02.02), Łódź, EC1 (21-23.01), Kraków, Kino Pod Baranami (03.02-07.02).